ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ
Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ……
Ακτινοδιαγνωστική προσέγγιση του ογκολογικού ασθενούς.
Η τεράστια εξέλιξη της τεχνολογίας στις μέρες μας έχει προσφέρει στην ιατρική μεθόδους έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου καθώς και νέες και καλύτερες θεραπείες. Στην ίδια κατεύθυνση, η εξέλιξη των ακτινολογικών μηχανημάτων και των μεθόδων των απεικονιστικών εξετάσεων έχουν προσδώσει στην ακτινολογία κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση του ογκολογικού ασθενούς.
Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον εξειδικευμένο γιατρό ακτινολόγο να αξιοποιήσει το σύνολο αυτών των εξεταστικών δυνατοτήτων (ακτινογραφίες, υπερηχογραφήματα, αξονικές τομογραφίες , μαγνητικές τομογραφίες, pet ct ) και να επιλέξει για τον ασθενή αυτές που θα προσφέρουν την αμεσότερη - εγκυρότερη διάγνωση ενώ παράλληλα, θα ελαχιστοποιήσουν την έκθεση του ασθενούς σε πιθανούς βλαπτικούς παράγοντες (ακτινοβολία, σκιαγραφικές ουσίες κλπ ).
Με τον τρόπο αυτό, η σύγχρονη Ακτινολογία αξιοποιώντας τα επιτεύγματα της τεχνολογίας μπορεί να προσφέρει:
- την γρήγορη διάγνωση του καρκίνου ακόμη και σε πρωϊμότερα και πλέον αντιμετωπίσιμα στάδια
- την ακριβή εκτίμηση της έκτασης του νοσήματος. Η σωστή σταδιοποίηση του προβλήματος είναι καθοριστικής σημασίας για την σωστή αντιμετώπιση του, καθόσον επηρεάζει άμεσα τις επιλογές για την θεραπεία του.
- την αξιόπιστη παρακολούθηση της πορείας της νόσου κατά ή και μετά την εφαρμογή διαφόρων θεραπειών. Η δυνατότητα της Σύγχρονης Ακτινολογίας να αξιολογεί με ακρίβεια την μορφολογική εξέλιξη της νόσου, την ανταπόκριση της στην θεραπεία , την ενδεχόμενη ίαση της ή την πιθανή υποτροπή της, παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τον επανακαθορισμό της θεραπευτικής προσέγγισης του ογκολογικού ασθενούς.
Θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι δυστυχώς η παρακολούθηση του ογκολογικού ασθενούς απαιτεί συχνά πληθώρα απεικονιστικών εξετάσεων που για να καταστούν πραγματικά αξιόπιστες και να αποδώσουν το αναμενόμενο όφελος θα πρέπει να συγκρίνονται συχνά μεταξύ τους.
Καθίσταται λοιπόν εμφανές ότι η συγκέντρωση των εξετάσεων και η εκτίμηση τους από τον ίδιο γιατρό ακτινολόγο , που γνωρίζει εξ αρχής το πρόβλημα του ασθενούς , είναι καίριας σημασίας για την ορθή παρακολούθηση του.
Ο εξειδικευμένος γιατρός ακτινολόγος αποτελεί σημαντικό και αναπόσπαστο μέλος της Διεπιστημονικής Ιατρικής Ομάδας που αναλαμβάνει την αντιμετώπιση ενός Ογκολογικού ασθενούς δεδομένου ότι είναι ο πλέον ειδικός για να απαντήσει σε καίρια ερωτήματα (τόσο του ασθενούς όσο και των υπολοίπων μελών της ομάδας) που θα καθορίσουν τις τελικές αποφάσεις στην επιλογή θεραπευτικής προσέγγισης.
Η προσφορά της σύγχρονης Ακτινολογίας αλλά και του εξειδικευμένου ακτινολόγου σε όλα τα στάδια της αντιμετώπισης του καρκίνου επαυξάνεται σημαντικά όταν υπάρχει αλληλεπίδραση και συνεργασία με το σύνολο των γιατρών της ομάδας. Σε συνεργασία με τους υπόλοιπους γιατρούς της ογκολογικής ομάδας, συμμετέχει στον σχεδιασμό της αποτελεσματικότερης θεραπείας αλλά και της ενδεχόμενης χειρουργικής επέμβασης.
Η ομαδική προσέγγιση του ασθενούς σε συνδυασμό με την αξιοποίηση της προόδου της τεχνολογίας προσφέρουν εν τέλει την βέλτιστη αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας που στην εποχή μας διεκδικεί την θέση του ανάμεσα στα πλέον σημαντικά.
Γιάννης Λουλακάς - Ακτινοδιαγνώστης
Παθολογοανατομική προσέγγιση του ογκολογικού ασθενούς
Μετά την κλινική και απεικονιστική διάγνωση, απαραίτητο βήμα για την αντιμετώπιση ογκολογικών περιστατικών αποτελεί η ιστολογική επιβεβαίωση και αναγνώριση της «ταυτότητας» του όγκου (ταυτοποίηση), καθώς και η παθολογοανατομική σταδιοποίηση της έκτασης της νόσου.
Η ακριβής μελέτη των ιστολογικών παρασκευασμάτων που θα αποσταλούν προς διερεύνηση (Παθολογοανατομική Έκθεση), συμβάλλει τα μέγιστα στην καταγραφή του βαθμού διήθησης του όγκου (Τ) και του αριθμού των λεμφαδενικών μεταστάσεων του (Ν). Η οριστική σταδιοποίηση (staging) της νόσου, η οποία θα καθορίσει και την πρόγνωση, το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα και γενικότερα τον σχεδιασμό της αντιμετώπισης της, είναι συνδυασμός της παθολογοανατομικής ταξινόμησης και σταδιοποίησης , με τον λοιπό κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο.
Η σταδιοποίηση που ευρέως χρησιμοποιείται σήμερα για του όγκους του πεπτικού είναι κατά ΤΝΜ ταξινόμηση, σε συσχετισμό πολλές φορές και με ειδικούς δείκτες ορού αίματος.
Πέραν τούτου και σύμφωνα με τις σύγχρονες απαιτήσεις, πληθώρα εφαρμογών της Μοριακής Βιολογίας σε ιστολογικό επίπεδο (πχ ορμονικοί δείκτες , μονοκλωνικά αντισώματα, ογκογονίδια), συμπεριλαμβάνονται πλέον στην Παθολογοανατομική Έκθεση αυξάνοντας σημαντικά τον πλέον εξειδικευμένο και επιτυχημένο σχεδιασμό της αντιμετώπισης του ασθενούς. Ο ρόλος της Παθολογικής Ανατομικής είναι πολύ σημαντικός δεδομένου ότι με τις παρεχόμενες πληροφορίες αποτελεί καθοριστικό διαγνωστικό και «θεραπευτικό» εργαλείο στα χέρια του Κλινικού γιατρού που συνεργάζεται με τον Παθολογοανατόμο.
Θανάσης Κορδέλας – Παθολογοανατόμος
Αμαλία Καπράνου – Παθολογοανατόμος
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ……
Ογκολογική προσέγγιση του ασθενούς
Βασικό στοιχείο της θεραπείας των περισσότερων καρκίνων είναι η χορήγηση κάποιας μορφής χημειοθεραπείας. Η χημειοθεραπεία στηρίζεται σε φάρμακα που χορηγούμενα κυρίως ενδοφλέβια αλλά και κατά περίπτωση από του στόματος, έχουν την ικανότητα να θανατώνουν τα καρκινικά κύτταρα, να τα εμποδίζουν να εξαπλώνονται και να δίνουν μεταστάσεις.
Κάθε τύπος χημειοθεραπευτικού φαρμάκου έχει το δικό του μηχανισμό δράσης και μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμούς ενώ η επιλογή τους και ο σχεδιασμός της θεραπείας εξαρτάται από το είδος του καρκίνου, την έκταση της νόσου και από την γενική κατάσταση του ασθενούς. Στις μέρες μας, η καλύτερη κατανόηση της μοριακής βιολογίας και των μηχανισμών δημιουργίας των διαφόρων καρκίνων έχει οδηγήσει στο σχεδιασμό και στην ευρεία πλέον κλινική χρήση νέων «έξυπνων» φαρμάκων, τα οποία , έχουν πιο εξειδικευμένη δράση και καλύτερα αποτελέσματα. Παράλληλα, η ύπαρξη πλέον μίας πληθώρας υποστηρικτικών φαρμάκων που επιτρέπουν τη χορήγηση της χημειοθεραπείας χωρίς την εμφάνιση σημαντικών ανεπιθύμητων ενεργειών που παλαιότερα ταλαιπωρούσαν και φυσικά φόβιζαν τους ασθενείς, δίνει η δυνατότητα της πλήρους εκμετάλλευσης των θετικών αποτελεσμάτων της χημειοθεραπείας περιορίζοντας δραστικά τις παρενέργειές της. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή και ασφαλή χορήγηση της χημειοθεραπείας είναι να γίνεται από ομάδα εξειδικευμένων ιατρών (Ογκολόγοι-Παθολόγοι) και εκπαιδευμένου νοσηλευτικού προσωπικού.
Παναγιώτης Παπαδόπουλος – Παθολόγος Ογκολόγος
Χειρουργική προσέγγιση του ογκολογικού ασθενούς
Ογκολογική χειρουργική
Οι κακοήθεις διηθητικοί όγκοι αποτελούν μία από τις συχνότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Η δυσκολία στην αντιμετώπιση τους προκύπτει από το γεγονός ότι διασπείρουν κακοήθη κύτταρα σε όλον τον οργανισμό μέσω των αιμοφόρων αγγείων, των λεμφαγγείων ή λόγω γειτνίασης με άλλα όργανα και ιστούς. Γι΄αυτό τον λόγο σπάνια μπορούμε να μιλήσουμε για εντοπισμένη νόσο.
Ο ρόλος της χειρουργικής αποτελεί σε πάρα πολλές περιπτώσεις τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας της νόσου και ας είναι μια θεραπεία φαινομενικά εντοπισμένη και στο χώρο και στο χρόνο.
Η ογκολογική χειρουργική πραγματοποιώντας μια πλήρη και μαζική αφαίρεση του καρκινικού φορτίου, συνεχίζει να είναι το στήριγμα της βέλτιστης θεραπείας όλων των εντοπισμένων όγκων, ενώ δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τις συμπληρωματικές θεραπείες. Είναι μια «εξειδίκευση» της κάθε χειρουργικής ειδικότητος καθώς αφορά μια πληθώρα διαφορετικών οργάνων, απαιτεί γνώσεις οι οποίες πρέπει να ανανεώνονται συνεχώς, και κυρίως απαιτεί την ένταξη του χειρουργού μέσα σε μια ογκολογική διεπιστημονική ομάδα η οποία συνεργάζεται με στόχο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για τον ασθενή.
Με την χειρουργική...
- αυξάνεται η δυνατότητα ίασης του ασθενούς με την αφαίρεση της αρχικής καρκινικής μάζας
- μειώνεται ή εξαφανίζεται η πηγή διασποράς των καρκινικών κυττάρων
- αφαιρούνται τα κύτταρα τα οποία βρίσκονται στο κέντρο των όγκων, έχουν ελάχιστη αγγείωση και συνεπώς δεν είναι ευαίσθητα στην χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία ή την ορμονοθεραπεία
- και σηματοδοτείται η αρχή της «θεραπευτικής επίθεσης».
Η χειρουργική πράξη, υποστηρίζοντας την αφαίρεση της αρχικής νόσου σε επαρκή και υγιή όρια συμπεριλαμβανομένων και των περιοχικών και ενίοτε συστηματικών λεμφαδενικών ή μη επεκτάσεων πρέπει να είναι πλήρης και λεπτομερής. Για τον λόγο αυτό οι χειρουργοί ογκολόγοι εκπαιδεύονται εξειδικευμένα όχι μόνο στις χειρουργικές τεχνικές ογκολογικών επεμβάσεων, αλλά και στο πώς και πότε η χειρουργική επέμβαση τοποθετείται στον γενικότερο προγραμματισμό για την φροντίδα της συνολικής νόσου του ογκολογικού ασθενούς. Με αυτόν τον τρόπο οι χειρουργικές παρεμβάσεις παραθέτονται αρμονικά με άλλες θεραπευτικές επιλογές που μπορεί να περιλαμβάνουν την χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία ή και άλλες εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις πριν, κατά ή και μετά την χειρουργική πράξη.
Η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί ένα θεμελιώδες τμήμα της θεραπευτικής αντιμετώπισης του ογκολογικού ασθενούς που αν και παραμένει η καλύτερη διαθέσιμη θεραπευτική προσέγγιση, δεν μπορεί δυστυχώς να εγγυηθεί την ίαση.
Η πρόοδος της αναισθησίας, της απεικόνισης και της τεχνολογίας επιτρέπουν εξαιρετική επιλογή των ασθενών που είναι υποψήφιοι για μια πλήρη χειρουργική εξαίρεση του όγκου, ενώ αυξάνουν διαρκώς τα όπλα στην φαρέτρα του χειρουργού.
Γιάννης Κυριαζάνος – Χειρουργός
Ακτινοθεραπευτική προσέγγιση του ογκολογικού ασθενούς
Η ακτινοθεραπευτική ογκολογία με τη χρήση υψηλής ενέργειας ακτινοβολίας αντιμετωπίζει νεοπλασματικές νόσους. Η βασική επιστημονική πράξη της μπορεί να σχετίζεται με οποιοδήποτε σύστημα οργάνων στο ανθρώπινο σώμα, εξετάζοντας τη βιολογική συμπεριφορά τόσο των καρκινικών όσο και των φυσιολογικών κυττάρων δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανταπόκριση τους στην εφαρμογή ακτινοβολίας.
Στόχος της ακτινοθεραπείας είναι η με ακρίβεια χορήγηση, μίας συγκεκριμένης δόσης ακτινοβολίας σε μία προκαθορισμένη περιοχή -στόχο, ώστε να εκριζώσει, ελέγξει ή μειώσει (palliate) την μάζα ενός όγκου εντός του πεδίου ακτινοβολίας, προκαλώντας όσο το δυνατόν μικρότερη βλάβη στους γύρω φυσιολογικούς ιστούς. Η ακτινοθεραπευτική προσέγγιση θα πρέπει να θεωρείται ότι συνεισφέρει σημαντικά στην διαχείριση των ογκολογικών ασθενών.
- Δεν είναι τυχαίο ότι έως 60 % του συνόλου των ασθενών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο μπορεί να θεωρηθούν υποψήφιοι για την εφαρμογή ακτινοθεραπείας.
- Επίσης δεν είναι καθόλου αμελητέο το ότι το 50 % από αυτούς τους ασθενείς μπορούν να ακτινοθεραπευθούν με στόχο την ίαση.
Εκτός από ριζική μπορεί να εφαρμοστεί και σαν συμπτωματική θεραπεία όπου στόχος είναι η ανακούφιση συμπτωμάτων πχ. άλγος.
Η ακτινοθεραπευτική αποτελεί μία δυναμική ιατρική ειδικότητα τα όρια της οποίας συχνά εφάπτονται των ορίων άλλων πλέον κλινικών ειδικοτήτων που ασχολούνται με τις κακοήθειες σε ολόκληρο τον ανθρώπινο οργανισμό. Δυστυχώς κακοήθεια μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε σημείο του ανθρώπινου σώματος ως εκ τούτου η άρτια και αποτελεσματική χρήση της ακτινοθεραπευτικής απαιτεί τη λεπτομερή γνώση όλων των πιθανών θεραπευτικών χειρισμών που μπορούν να εφαρμοστούν στην περίπτωση ενός ογκολογικού ασθενούς συμπεριλαμβανομένων ακόμη και αυτών της χειρουργικής ή της παθολογικής Ογκολογίας.
Ανάλογα με τον τρόπο χορήγησής της η ακτινοθεραπεία μπορεί να είναι εξωτερική ακτινοθεραπεία όπου δέσμες ακτινοβολίας κατευθύνονται στο νεοπλασματικό στόχο (3D – Conformal, IMRT κτλ), βραχυθεραπεία όπου κλειστές ραδιενεργές πηγές τοποθετούνται μέσα ή πολύ κοντά στον όγκο στόχο ή και στερεοτακτική ακτινοχειρουργική όπου καταφέρνουμε ΜΕ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ την συγκέντρωση πολύ μεγάλης δόσεως ακτινοβολίας (κυτταροκτόνο δόση) σε μία συγκεκριμένη περιοχή – στόχο, με ΣΥΓΧΡΟΝΗ προστασία των γειτονικών ιστών και οργάνων. Η ρομποτική ακτινοχειρουργική με Cyber Knife χρησιμοποιείται με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα και ελάχιστες παρενέργειες για ποικίλους όγκους, συνήθως σε συνδυασμό με άλλες θεραπείας όπως η χειρουργική η χημειοθεραπεία ή και η ορμονοθεραπεία.
Οι κλινικές ικανότητες και δυνατότητες ενός ακτινοθεραπευτή ογκολόγου εκτείνονται σε μεγάλο εύρος και πρέπει να περιλαμβάνουν τη διαγνωστική εξέταση, τη δυνατότητα δημιουργίας ενός ιδιαίτερα συμπλόκου θεραπευτικού σχεδίου, την ικανότητα να επικοινωνεί και να συνεργάζεται άψογα με τις υπόλοιπες ιατρικές ειδικότητες που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση του ασθενούς κατά τη λήψη αποφάσεων, την κριτική λήψη αποφάσεων, τον τρισδιάστατο τρόπο σκέψης και τον ιδιαίτερο ζήλο επί του αντικειμένου του.
Κοσμάς Βερίγος – Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος
Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ……
Η Αντιμετώπιση του Πόνου… Αναισθησιολογική προσέγγιση του ογκολογικού ασθενούς
Περίπου το ένα τρίτο των ογκολογικών ασθενών υποφέρει από πόνο. Προερχόμενος είτε από τον ίδιο τον όγκο, (λόγω θέσης και πίεσης που ασκεί), είτε από τις εφαρμοζόμενες θεραπευτικές μεθόδους (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή και χειρουργική επέμβαση – μετεγχειρητικός πόνος) μπορεί να επηρεάσει τον ογκολογικό ασθενή με ποικίλους τρόπους. Μπορεί να περιορίσει την φυσική δραστηριότητα του, να διαταράξει τον ύπνο του, να του δημιουργήσει ανορεξία και να του στερήσει στιγμές με φίλους και συγγενείς. Η παρουσία του πόνου δημιουργεί φόβο στον ασθενή ενώ συχνά οδηγεί και σε κατάθλιψη, περιορίζοντας την επιθυμία του για συμμετοχή σε θεραπευτικούς χειρισμούς και καθυστερώντας την αποκατάστασή του.
Στις μέρες μας, το 85-95% των περιπτώσεων ογκολογικού πόνου μπορούν να ελεγχθούν με την χρήση συγχρόνων φαρμακευτικών σκευασμάτων αλλά και εξειδικευμένων τεχνικών, προσφέροντας καλύτερη ποιότητα ζωής και καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα στους συγκεκριμένους ασθενείς. Επειδή όμως ο πόνος κάθε ασθενή είναι μοναδικός, απαιτείται η παρουσία εξειδικευμένων ιατρών στην αντιμετώπισή του, ώστε ο σχεδιασμός αντιμετώπισης αυτού του πόνου να μπορεί να εξατομικεύεται. Είναι τόσο σημαντική η ακριβής αντιμετώπιση του πόνου στον ογκολογικό ασθενή, ώστε ο πόνος τείνει να θεωρείται το πέμπτο ζωτικής σημασίας σημείο των ασθενών που πρέπει να αξιολογείται διαρκώς (εφάμιλλο της παρακολούθησης της αρτηριακής πίεσης και της θερμοκρασίας) ώστε να αναπροσαρμόζεται διαρκώς και η τακτική της αντιμετώπισής του.
Αργύρης Λεμονής – Αναισθησιολόγος
Νίκος Ζαφείρης – Αναισθησιολόγος
Διατροφική προσέγγιση του ογκολογικού ασθενούς
Το 80% περίπου των ασθενών που πάσχουν από όγκο παρουσιάζει απώλεια βάρους συνδυασμένη με ανορεξία, πρόωρο κορεσμό, αδυναμία και απώλεια μυϊκής μάζας. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να παρουσιαστεί πρώιμα ή και όψιμα μέσα στην πορεία της νόσου, οφείλεται δε στον συνδυασμό διαταραχών του μεταβολισμού των θρεπτικών συστατικών (λίπη, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες) που προκαλεί η παρουσία του όγκου. Η σοβαρή αυτή διαταραχή της θρέψης επιδεινώνει σημαντικά τόσο την εξέλιξη της πορείας αυτών των ασθενών όσο και την ποιότητα της ζωής τους, μειώνοντας την πιθανότητα ανταπόκρισης στην θεραπεία και αυξάνοντας σημαντικά την πιθανότητα για λοιμώξεις, τοξικές επιπλοκές και πλέον μακροχρόνια παραμονή στο Νοσοκομείο. Η αλλαγή της εικόνας που επιφέρει στον ασθενή η απώλεια βάρους, διαταράσσει έντονα την ηρεμία του και την διάθεσή του για συνεργασία σε θεραπευτικούς χειρισμούς, υποβαθμίζοντας την αντιμετώπιση της νόσου του και οδηγώντας σε κακό ψυχισμό και κατάθλιψη Η Επιστημονικά Εξειδικευμένη Διατροφική Υποστήριξη των ογκολογικά πασχόντων, έχει αποδειχθεί ότι
- Αυξάνει το σωματικό βάρος
- Αυξάνει την μυϊκή μάζα και την δύναμη
- Προάγει την φυσική δραστηριότητα
- Βελτιώνει την ποιότητα ζωής